Κείμενο: Αντώνης Σαμαρτζής
Επιμέλεια ανάρτησης: Κλαίρη Μπαράκου
Βρε αχαΐρευτε, πως έγινες έτσι; Πώς θα καθαρίσω τα ρούχα σου; Πάλι κυλίστηκες πάνω στο «λιοκούκι»; Ακόμα και τώρα που είμαι στην έκτη δεκαετία της ζωής μου έχω στα αυτιά μου τη φωνή της μητέρας μου που απελπισμένη έβλεπε τα κατορθώματά μου στις ηλικίες 4-6 χρονών…
Ήταν δύσκολα αλλά ωραία χρόνια… Πρόλαβα τις λάμπες πετρελαίου, το λυχνάρι, το ψυγείο πάγου, το «φανάρι» για τα φαγητά αλλά και την διατήρηση ευαίσθητων το καλοκαίρι, όπως το κρέας, κρεμασμένο στο βάθος του πηγαδιού …
Εποχή της ελιάς… Ξεκινούσε το μάζεμα με τις «χαμάδες», ελιές που έπεφταν μόνες τους, συλλογή σχεδόν κάθε μέρα… Εγώ με ένα μικροσκοπικό κοφινάκι (το έχω ακόμα) που χωρούσε το πολύ δυο χούφτες ελιές , με το ζόρι το γέμιζα και με την υπόσχεση ότι θα είχα ένα κομμάτι από το καλά κρυμμένο γλυκό νεράντζι.
Όταν πλέον οι ελιές ήταν ώριμες οι ραβδιστές σκαρφάλωναν πάνω στα δέντρα και με τις «ραβδιστήρες» χτυπούσαν τα κλωνάρια να πέσουν οι ελιές και οι γυναίκες τις μάζευαν μια – μια… Αργότερα βγήκαν τα ελαιόπανα, έτσι η συλλογή του καρπού έγινε πιο εύκολη.
Στα τσουβάλια λοιπόν και με το κάρο στο λιοτρίβι με την ξύλινη σκεπή και με τα δύο μεγάλα μοτέρ που κινούσαν μεγάλους άξονες με ρόδες και ιμάντες δίνοντας κίνηση στα διάφορα μηχανήματα και στη γωνία ένα τζάκι που ζέσταινε γλυκά το χώρο.
Η διαδικασία ήταν η εξής:
Αρχικά οι ελιές έμπαιναν σε μια δεξαμενή με νερό για να φύγουν οι σκόνες και τα χώματα. Στη συνέχεια αλέθονταν στο αλώνι με τις δύο μεγάλες μυλόπετρες. Όταν η άλεση ολοκληρώνονταν το «φαί» όπως το έλεγαν το τοποθετούσαν στα «τσαντίλια» τα οποία έμπαιναν στην πρέσα όπου με μεγάλη πίεση έβγαινε το λάδι μαζί με τις ύλες που έπρεπε να περάσουν από τον «διαχωριστήρα» και να διαχωριστεί το λάδι από το καφέ-μαύρο απόβλητο, την «καραμπάτσα».
Τα «τσαντίλια» τα άδειαζαν σε ένα σωρό που μέχρι να τον απομακρύνουν έφτανε σε ύψος το 1,50 μ. Εκεί λοιπόν εμείς τα πιτσιρίκια ανεβαίναμε και κουτρουβαλούσαμε στο ζεστό λιοκούκι κάνοντας τις μανάδες μας να φρικάρουνε…
Δε θα πρέπει να ξεχάσουμε την «μπουκουβάλα», φρυγανισμένη φέτα ζυμωτού ψωμιού βουτηγμένη στο φρέσκο λάδι και λίγο αλάτι… Γεύση που θυμάται ακόμη ο ουρανίσκος…
Σήμερα τα σύγχρονα λιοτρίβια κάνουν πολύ καλύτερη εξαγωγή του λαδιού θυμίζοντας περισσότερο ιατρεία αλλά χωρίς τη μαγεία του παλιού…