Κείμενο: Κωνσταντίνος Φρυγανιώτης
Επιμέλεια ανάρτησης: Κλαίρη Μπαράκου
Το τριήμερο των Αποκριών βρέθηκα στο Γιάμπολ της Βουλγαρίας, μια πόλη που κάθε χρόνο φιλοξενεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά φεστιβάλ της χώρας: το «Kukerlandia». Αν και έχω παρευρεθεί στο παρελθόν σε πολλά φεστιβάλ παραδοσιακής μουσικής, αυτό είχε κάτι το ξεχωριστό. Δεν επικεντρωνόταν στην αναπαράσταση χορών σε χορογραφημένη μορφή, αλλά στην αυθεντική αναβίωση και επιτέλεση της τοπικής κουλτούρας. Ήταν μια παράδοση που ζωντάνευε με εντυπωσιακές ενδυμασίες, τρομακτικές μάσκες και τον διαπεραστικό ήχο των κουδουνιών που αντηχούσαν σε όλη την πόλη. Αν και γνώριζα για τα βαλκανικά δρώμενα, τίποτα δεν με είχε προετοιμάσει για την εμπειρία που έζησα εκεί.
Από τη στιγμή που έφτασα, οι δρόμοι είχαν γεμίσει από κόσμο – ντόπιους και επισκέπτες από όλη τη Βουλγαρία, αλλά και από γειτονικές βαλκανικές χώρες. Η ενέργεια ήταν διάχυτη στον αέρα, σαν να υπήρχε μια συλλογική προσμονή για την τελετουργία που θα ακολουθούσε. Και τότε, ξαφνικά, εμφανίστηκαν οι πρώτοι «Kukeri»!
Άνδρες ντυμένοι με βαριές, μάλλινες στολές από προβιές ζώων φορούσαν τεράστιες ξύλινες μάσκες, διακοσμημένες με πολύχρωμα στολίδια, πούλιες και φτερά. Στη μέση τους κρέμονταν μεγάλα κουδούνια, τα οποία, με κάθε τους βήμα, δημιουργούσαν έναν εκκωφαντικό ήχο. Ο τρόπος που κινούνταν ήταν σχεδόν τελετουργικός – αργές, βαριές κινήσεις, σαν να προσπαθούσαν να αποδιώξουν κάποια αόρατη δύναμη.
Όπως έμαθα, αυτή είναι η ουσία του φεστιβάλ. Οι Kukeri δεν είναι απλά μια γραφική παράσταση· είναι οι φύλακες της κοινότητας, αυτοί που, με τις μάσκες και τα κουδούνια τους, διώχνουν τα κακά πνεύματα και εξασφαλίζουν καλή τύχη, υγεία και γονιμότητα για τη νέα χρονιά. Είναι ένα πανάρχαιο έθιμο που χάνεται στα βάθη του χρόνου, με ρίζες που φτάνουν στις παγανιστικές λατρείες των Θρακών.
Καθώς τους παρακολουθούσα να χορεύουν, η σκέψη μου πήγε κατευθείαν στα ελληνικά δρώμενα. Οι Κωδωνοφόροι της Σκύρου, οι Μπαμπούγεροι της Δράμας, οι Καλόγεροι της Θράκης… Όλα αυτά τα έθιμα βασίζονται στην ίδια λογική. Τα κουδούνια που ξορκίζουν το κακό, οι τρομακτικές μάσκες, οι δυναμικές κινήσεις που σηματοδοτούν το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό της άνοιξης.
Δεν ένιωθα ξένος σ’ αυτό το φεστιβάλ. Αντίθετα, έβλεπα τις κοινές μας ρίζες να ξεδιπλώνονται μπροστά μου. Σε κάθε χτύπο του κουδουνιού, σε κάθε χορευτική κίνηση των Kukeri, ένιωθα πως παρακολουθούσα μια παράδοση που θα μπορούσε να εκτυλίσσεται σε ένα ελληνικό χωριό, κάπου στη Μακεδονία ή στη Θράκη. Ήταν μια υπενθύμιση πως, παρά τις σύγχρονες διαφορές, οι λαοί των Βαλκανίων μοιραζόμαστε μια κοινή πολιτιστική κληρονομιά, ριζωμένη στις ίδιες αρχαίες δοξασίες.
Καθώς έφευγα από το φεστιβάλ, με τον ήχο των κουδουνιών ακόμα να αντηχεί στα αυτιά μου, ήξερα πως δεν είχα απλώς παρακολουθήσει ένα έθιμο. Είχα βιώσει μια παράδοση που, με διαφορετικά ονόματα και φορεσιές, ανήκει και στον δικό μου λαό. Και αυτό με έκανε να νιώσω ακόμα πιο κοντά σε αυτή τη γωνιά των Βαλκανίων.
Πηγή Πληροφοριών: Μηχανή του Χρόνου
