Συνέντευξη: Μάρθα Θεοδωρακοπούλου
Αγγελική Μούντριχα
Επιμέλεια ανάρτησης:Κλαίρη Μπαράκου
Και ενώ ήμασταν έτοιμες να ξεκινήσουμε τη συνέντευξή μας με τον κ. Χρήστο Άψη, μια σύντομη συνομιλία του με τον κ. Τερζή τράβηξε την προσοχή μας…
Άψης: « Η Σαρακίνα είναι ένα πολύ διαδεδομένο τραγούδι
Οϊ Σαρακίνο λε μάλο μόμε
οϊ πουρντάβας μι, μπέλοτο λίτσε…
που σημαίνει:
Σαρακίνα μικρή κοπέλα,
μου πουλάς το άσπρο σου πρόσωπο…
και βέβαια κατά καιρούς έχουμε διάφορες καταγραφές. »
Μάλλον το να προσπαθήσεις να γράψεις κάτι που άκουσες σε μια άλλη γλώσσα αποδίδοντάς το με ελληνικούς χαρακτήρες δεν είναι εύκολο ούτε αξιόπιστο εγχείρημα, αλλά θέλαμε να σας μεταφέρουμε την αίσθηση του ακούσματος που είχαμε και βέβαια να επισημάνουμε ότι αυτό υπήρξε η αφορμή για την πρώτη μας ερώτηση.
Θα μας πείτε λίγα λόγια για τη γλώσσα του τραγουδιού;
Το τραγούδι είναι από την περιοχή της Αριδαίας και πιο συγκεκριμένα από τα χωριά Όρμα, Λουτράκι και Σαρακινούς. Όσον αφορά στη γλώσσα του θα προσπαθήσω σύντομα να σας περιγράψω το ιστορικό πλαίσιο.
To νέο ελληνικό έθνος – κράτος όπως και τα περισσότερα κράτη των Βαλκανίων βασίστηκε στις αρχές του γερμανικού ρομαντισμού και προσπάθησε να διατηρήσει το ομόγλωσσον και ομόθρησκον.Έτσι έπρεπε όλοι κάτω από αυτή τη στέγη να μιλήσουν ελληνικά. Σε αυτόν λοιπόν το δρόμο βρέθηκαν τα βλάχικα, τα αρβανίτικα, τα τούρκικα και πολλές άλλες γλώσσες ακόμα και τα ποντιακά. Άλλες γλώσσες κατευνάστηκαν με «σκληρούς» τρόπους και άλλες με ήπιους.
Η συγκεκριμένη γλώσσα, λόγω του ότι η Ελλάδα συνόρευε με την πρώην Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία που διεκδικούσαν μειονότητα εντός των ελληνικών συνόρων, ήταν αυτή που πολεμήθηκε με τον σκληρότερο τρόπο από το ελληνικό κράτος. Οι φυλακίσεις, το ρετσινόλαδο σε όποιον μιλούσε, οι ορκωμοσίες ολόκληρων χωριών είναι από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα που έχει καταγράψει η ιστορία.
Πρόβλημα υπάρχει ακόμη και σήμερα. Σκεφτείτε πόσες φορές έχετε δει χορευτικά συγκροτήματα να παρουσιάζουν χορούς των περιοχών που η παράδοσή τους είναι σε αυτή τη γλώσσα και να ακούγονται τραγούδια; Το “Αλάτι της γης” εδώ και τόσα χρόνια δεν έκανε ούτε μια εκπομπή. Πόσοι από τους εισηγητές των περιοχών αυτών βάζουν τραγούδια στις εισηγήσεις τους σε ανάλογα σεμινάρια;
Επίσης, πρόβλημα υπάρχει και στο πώς ονομάζεται η γλώσσα. Οι απόψεις διίστανται ακόμη και στους Έλληνες επιστήμονες που ασχολούνται με την επιστήμη της γλωσσολογίας.
Η συμφωνία των Πρεσπών ήρθε κατά κάποιον τρόπο και μέσα από πολλές αντιδράσεις, να το ξεκαθαρίσει αυτό. Πρόκειται δηλαδή, για μακεδονική γλώσσα η οποία αποτελεί μέρος των νότιων σλαβικών γλωσσών, δεν σχετίζεται με τη μακεδονική γλώσσα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και έτσι δε θίγεται το ελληνικό αίσθημα. Παρόλα αυτά είναι μια γλώσσα υπαρκτή εδώ στην Ελλάδα και μπορεί να απαντηθεί στην κυριλλική γραφή και στη γραφή των στανταροποιημένων σλαβικών γλωσσών είτε τα βουλγάρικα, είτε τα μακεντόνσκι, είτε στα σερβικά κ.α.
Βέβαια, σήμερα στον ελληνικό δημόσιο λόγο κανείς δεν τα λέει μακεδονικά. Αναφέρονται συνήθως ως σλαβομακεδονικά, βουλγαρικά, σκοπιανά, ντόπια. Άλλοι κάνουν λόγο για ιδίωμα ή διάλεκτο χωρίς όμως να ορίζουν πολλές φορές ποιας γλώσσας είναι διάλεκτος ή ιδίωμα.
Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να πληροί ένας εισηγητής για να μπορεί να ανταποκριθεί σε ένα τέτοιο σεμινάριο;
Όταν ακούμε τη λέξη χορός, το μυαλό μας πάει σε βήματα. Ο παραδοσιακός χορός όμως δεν είναι μόνο βήματα. Η κατανόηση και ανάλυση του παραδοσιακού χορού επιβάλλει διεπιστημονική προσέγγιση και μελέτη. Πόσοι από εμάς σήμερα έχουν αυτή τη γνώση, ώστε μέσα από τα μεθοδολογικά εργαλεία που θα αναπτύξουν θα προσεγγίσουν τον παραδοσιακό χορό στην ολότητά του; Συνεπώς, για τη μελέτη και την κατανόηση του παραδοσιακού χορού μιας περιοχής χρειάζονται γνώσεις διδακτικής του χορού, λαογραφίας, μουσικής, ιστορίας κ.α. Αυτό όμως πρέπει να ομολογήσω ότι είναι το ιδανικό.
Η αλήθεια είναι ότι η σημερινή πραγματικότητα είναι διαφορετική και από αυτό δεν εξαιρώ τον εαυτό μου. Καταθέτοντας έτσι μια πιο πραγματιστική άποψη στο ερώτημα σας θα σας έλεγα πως ο εισηγητής θα πρέπει να έχει κάνει τουλάχιστον έρευνα στο πεδίο. Επιπλέον, να έχει βασικές γνώσεις διδακτικής του χορού, λαογραφίας και μουσικής.
Επειδή από τα παραπάνω γεννιούνται πολλά ερωτήματα, για να σας προλάβω, θα ήθελα να σας πω ότι σήμερα στη χώρα μας υστερούμε στον τομέα του παραδοσιακού χορού. Ενδεχομένως γιατί ο τομέας του παραδοσιακού χορού και της λαογραφίας άργησαν να εισαχθούν ως προγράμματα σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια.
Όπως και να έχει, πρέπει οι άνθρωποι που ασχολούμαστε με τον χορό σήμερα να κάνουμε κάτι ώστε να προχωρήσει πιο μπροστά. Αν όχι μία ακαδημία με βασικό αντικείμενο τον παραδοσιακό χορό σίγουρα αναβάθμιση του προγράμματος σπουδών των ΤΕΦΑΑ. Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι “για ποια παράδοση να μιλάμε όλα πια έχουν τελειώσει”. Αν δεχθούμε ότι η παράδοση είναι μία δυναμική διαδικασία που εξελίσσεται μέσα στο χρόνο πάντα θα υπάρχει αντικείμενο για μελέτη.