Κείμενο: Σοφία Μούτσου, Φιλόλογος, τ. Δήμαρχος Στυρέων
Επιμέλεια ανάρτησης: Κλαίρη Μπαράκου
Η Βιβλιοθήκη του Chetham, στο Μάντσεστερ, ιδρύθηκε το 1653 και είναι η παλαιότερη δημόσια βιβλιοθήκη της χώρας. Μια ιδιαιτερότητα που έχει είναι ότι μερικά βιβλία κρατούνται ακόμα στην αρχική τους θέση, με την ίδια αλυσίδα και κλειδί, όπως τον Μεσαίωνα. Το σύστημα αυτό εμπόδιζε την κλοπή τους καθώς την εποχή εκείνη τα βιβλία ήταν σπάνια. Θα δούμε παρακάτω πώς γινόταν αυτό. 
Η βιβλιοθήκη διαθέτει περισσότερους από 100.000 τόμους έντυπων βιβλίων, με τις 60.000 εξ αυτών να έχουν τυπωθεί πριν το 1851. Περιλαμβάνουν συλλογές του 16ου και 17ου αι. περιοδικά, εφημερίδες και πηγές τοπικής ιστορίας. Επιπλέον από το έντυπο υλικό, διαθέτει πάνω από 1000 χειρόγραφα και 41 μεσαιωνικά έγγραφα.
Η Βιβλιοθήκη, τα κτίρια της, οι προθήκες της, η επίπλωση και οι συλλογές της έχουν καταγραφεί ως εθνικός θησαυρός. Είναι επίσης επίσημα Μουσείο και διοργανώνονται ξεναγήσεις. Ιδρύθηκε ως κληροδότημα του Humphrey Chetham (1580-1653), ενός πλούσιου εμπόρου υφασμάτων και τραπεζίτη του Μάντσεστερ.
Στην ίδια διαθήκη ο Chetham προέβλεπε τη δημιουργία σχολείου για 40 άπορα αγόρια. Σήμερα αυτό έχει γίνει μια περίφημη μουσική σχολής διεθνούς φήμης. Προέβλεπε επίσης τη δημιουργία πέντε “βιβλιοθηκών με αλυσίδα” να τοποθετηθούν σε τοπικές εκκλησίες. 
Το κτίριο που στεγάζεται τη Βιβλιοθήκη Chetham είναι παλαιότερο και από την ίδρυση της Σχολής και της Βιβλιοθήκης. Χτίστηκε το 1421 για να φιλοξενήσει μια σχολή ιερέων και παραμένει ένα γνήσιο μεσαιωνικό οικοδόμημα στη βόρεια Αγγλία.
Ο όμορφος παλιός πωρόλιθος στο εξωτερικό του κτιρίου μαζί με την υπέροχη Βιβλιοθήκη δημιουργούν μια μοναδική ατμόσφαιρα για αναγνώστες και επισκέπτες. Την εποχή που δημιουργήθηκε η Βιβλιοθήκη δεν υπήρχε δυνατότητα για ανεξάρτητη, ατομική, μελέτη στην βόρεια Αγγλία.
Οι 24 feoffees, οι διευθύνοντες δηλαδή, που όρισε ο Humphrey Chetham, έκαναν μεγάλες προσπάθειες για να αποκτήσουν μια μεγάλη συλλογή βιβλίων και χειρογράφων που θα κάλυπταν ευρύ φάσμα της υπάρχουσας τότε γνώσης και θα μπορούσε να ανταγωνιστεί τις βιβλιοθήκες του Καίμπριτζ και της Οξφόρδης.
Γιατί υπάρχουν αλυσίδες στα βιβλία
Αρκετά βιβλία, όπως είπαμε, τηρούνται ακόμα με την αρχική τους αλυσίδα και το κλειδί που άνοιγε τον κρίκο τους, όπως πριν 400 χρόνια. Στο Μεσαίωνα τα βιβλία ήταν σχετικά σπάνια και συνεπώς θεωρούνταν πολύτιμα. Έτσι λοιπόν στο σκληρό δερμάτινο εξώφυλλο του βιβλίου προσαρμοζόταν ένας κρίκος με μακρυά αλυσίδα, για να κρατάει το βιβλίο στο ράφι του, και το αντίστοιχο κλειδί το κρατούσαν οι βιβλιοθηκάριοι. Αυτό ήταν το πιο διαδεδομένο σύστημα ασφαλείας στο μεσαίωνα για τις βιβλιοθήκες σε όλη την Ευρώπη μέχρι τον 18ο αιώνα.
Το σύστημα αυτό επιτρέπει να πάρει κάποιος το βιβλίο να το διαβάσει στο τραπεζάκι που υπήρχε ακριβώς κάτω από τα συγκεκριμένα ράφια
Έτσι όπως έμπαινε ο κρίκος με την αλυσίδα στο κάτω άκρο του εξωφύλου, υποχρεωτικά τα βιβλία τοποθετούνταν στα ράφια με το μέσα μέρος τους προς τον αναγνώστη, και όχι με τη ράχη όπως γίνεται σήμερα. Για να πάρει λοιπόν κάποιο βιβλίο ο αναγνώστης, για να βρει αυτό που ήθελε, θα έπρεπε να συμβουλευτεί τους καταλόγους της βιβλιοθήκης και να τον καθοδηγήσουν οι βιβλιοθηκάριοι.
Με αυτό τον τρόπο τοποθέτησης των βιβλίων, ο αναγνώστης έπαιρνε το βιβλίο στο χέρι του σύροντάς το απαλά, χωρίς να αναγκαστεί να το γυρίσει και έτσι η αλυσίδα δεν έκανε θόρυβο να ενοχλεί άλλους αναγνώστες.
Οι βιβλιοθηκάριοι τον μεσαίωνα είχαν επίσης και άλλους τρόπους να εμποδίζουν την κλοπή των βιβλίων, ένας από αυτούς ήταν οι …. κατάρες που έγραφαν μέσα στο βιβλίο, όπως
“Steal not this book my honest friend. For fear the gallows should be your end, and when you die the Lord will say – and where’s the book you stole away?”
Δηλαδή :
“Μην κλέψεις αυτό το βιβλίο αξιότιμε φίλε μου. Από φόβο μην καταλήξεις στις γαλέρες και όταν πεθάνεις ο Κύριος σε ρωτήσει πού είναι το βιβλίο που έκλεψες;”
Η μέθοδος αυτή να αλυσοδένουν τα βιβλία άλλαξε καθώς η τυπογραφία ανθούσε και τυπώνονταν περισσότερα και φθηνότερα βιβλία. Άλλη μια παρόμοια βιβλιοθήκη με αλυσίδες υπάρχει στο Wimborne Minster του Ντόρσετ.
Είχα την τύχη να επισκεφτώ τη Βιβλιοθήκη – Μουσείο του Chetham τη δεκαετία του 90 και ομολογώ έμεινα εντυπωσιασμένη. Πρόκειται για έναν αληθινό ναό της γνώσης !!!
(αναδημοσίευση από το FB μετά από άδεια της κειμενογράφου)